COVID-19 Nerede Nasıl Başladı? Laboratuarlarda İnsanlar Tarafından mı Üretildi?

COVID-19 pandemisi ile ilgili başarılı aşı haberleri art arda gelirken salgının nereden kaynaklandığı konusunda da çalışmalar yapılıyor. Özellikle böyle bir salgının tekrarlamaması için kaynağının tayin edilip ileride buna engel olacak tedbirlerin alınması önemli olacaktır. 

5 Kasım’da DSÖ( Dünya Sağlık Örgütü) bir çok ülkeden bilim adamlarının katıldığı projeyi açıkladı. Araştırmacılar virüsün nasıl hayvandan insana zıpladığını aydınlatmaya çalışacaklar. Aynı zamanda İngiliz Lancet dergisi de, bu konuda virüsün hayvanlardan insanlara doğal yollarla geçtiğini vurgularken, bunun nasıl gerçekleştiğini araştırmak için bir komisyon kurdu.

Her iki grup da eldeki tüm biyolojik, genetik, çevresel veriler ve yazılan bilimsel raporları gözden geçirip, ilk zıplamayı bulmaya çalışacaktır. Bu çok zor görevin amacı bu bulaşmanın ileride olmasını engellemektir. Bu bilimsel araştırmanın başarıya ulaşması için salgının başladığı Çin’in ve bu ülkedeki Halk Sağlığı uzman ve liderlerinin destekleri önemli olacaktır. Çin’deki resmi kurum ve bilim adamlarının yanında her tür doktor, araştırmacının katkısı bu amacı gerçekleştirirken değerli olacaktır.

Ancak, özellikle ABD Başkan Donald Trump’ın corona virüse ‘’Çin virüsü’’ dediği ortamda işin içine politikanın karışmaması çok zor görünüyor. ABD yönetimi Lancet grubundaki bir bilim adamının Wuhan Viroloji Enstitüsü ile ortak çalıştığını öğrenince ona verilen 3.7 milyon dolarlık mali desteği kesti. Çin’de de bilim adamları virüsün ülkeye donmuş yiyeceklerle yurt dışından getirildiği teorisini yaymakla meşguller. Politikanın, ülkeler arası medya savaşının arttığı bugünlerde ekiplerin Çin’e girip araştırma yapma izinleri zor olacak gibi duruyor.

Bu arada, Amerikan CDC (US Centers for Disease Control and Prevention) bilim adamları ülkenin batısında Aralık 2019’da verilen kan numunelerinde SARS CoV-2 antikorlarına rastladılar.  Eğer bu gözlem doğruysa ilk bilinen COVİD vakasından evvel, bu hastalık ABD’de vardı. Ancak farkına varılmadı. Benzer şekilde, Fransa ve İtalya’da da 2019 yılında alınan kanlarda virüse karşı antikorlar bulunduğu yayınlandı. 

Halihazırda ilk bilinen insan vakaları Çin Wuhan’da Aralık 2019’daki toplu vakalardır. Pandemiden sorumlu virüsün insanlara zıplaması hakkında en olası teori, canlı yarasalarda bulunan corona virüsün Wuhan’da bulunanlara %96 benzemesinden yola çıkarak, yarasalardan birkaç farklı seferde insanlara geçip bugünkü haline geldiğidir. Wuhan‘daki, medyaya sıkça yansıyan meşhur hayvan Pazarından bulaşma veya diğer teoriler henüz bu kadar gerçeğe yakın durmuyorlar.

Daha önceki salgınlarda da başlangıcı tesbit etmek çok zordu. Bu ancak şansın da yardımıyla mümkün oluyordu. Maalesef salgının başından itibaren geçen süre uzadıkça, yani 1 numaralı hastadan uzaklaştıkça, bunu bulma konusunda başarı şansı da azalıyor. Örneğin; meşhur Salgın (‘’Contagion’’) filminde olduğu gibi yarasalardan insana geçişte arada domuz gibi bir başka canlı varsa onu ortaya koymak artık çok zordur. O filmde sorun 1998’de Malezya’da yarasaların yaşadığı doğal alanın tarıma açılmasıyla yok edilmesi sonrası bu hayvanlar çiftçilerin yaşadığı orman kıyılarına yerleşiyorlar. Orada yaşadıkları alanlarda beslenen domuzların besinlerine Nipah virüsünü geçiriyorlar. Domuzlar hastalanıyor. Virüs insanlara geçiyor. Onlar hastalanıyor. Bilim adamları bunu araştırdıklarında, hasta insanlar, domuzlar ve yakında yaşayan yarasalar ile bu analizler kolayca yapılabiliyor. Şimdi bu ilişkileri kurmak o kadar kolay olmayabilir.

Bilim adamları nereden, nasıl çıktığını bulabilirlerse, ardından bunun tekrarlamasını önlemek için çabalayacaklar. Zıplamaya müsait virüsleri bulacaklar. Ancak onun insandaki etkisini bulmak yine de kolay olmayabilir.Örneğin, 2015-18 arası ciddi sorun yaratan Zika virüsü ilk defa 1947’de bir maymundan bulunmuştu. Ama sonra onunla ilgili önlem alınmadı, alınamadı. Bir şey yapmak için, açıklanamayan ateş gibi sık rastlanan ama basit ilaçlarla geçiştirilen şikayetler global veri bankalarına konmalı ve oradan yine global işbirliği sonucunda bir yere varmaya çalışılmalı. Belki de, COVID bu kadar şiddetli olmasının altında bu global işbirliğinin düşük olmasının rolü vardır.

İki İngiliz bilim adamının yazdığı  gibi global işbirliği olmadan ateşli hastalıkların haritasını çıkarmak ve önlem almak çok zor. Bu olmadan ‘’gözü kapalı uçan kuşlar gibiyiz.’’