Dr. Genco Yücel'in Mektubu - 2

İkinci editörün mektubunda da gündemimiz yine koronavirüs salgını. Yerel veya dünya medyası, gazeteler, televizyonlar, sosyal medya, tıbbi bilimsel dergiler ve internet sayfaları, hepsi bugünlerde hala koronavirüs haberleri ile dolu. Virüs tanımlamasının yapılması, yayılımının anlaşılması ve şimdilerde salgının yavaşlamaya başlaması sonrası, artık, üstünde durulan konu hastalığın tedavisinin nasıl yapılacağıdır. Ulaşılan yüksek hasta sayıları ile dünyada bilim adamlarının tecrübesinin  artması, bilimsel dergilerde de  konuyla alakalı yayınları arttırıyor.

Güncel Corona salgını bölümümüzde ciddi dergilerde yayınlanan tedaviye yönelik önemli araştırmalardan bahsetmeye çalıştık. Maalesef okuyacağınız gibi, bugüne kadar tedavide kesin bir başarı hikayesi bildirilemedi. 

Bunun yanında salgının bütün dünyada yavaşlama  belirtileri göstermesi, önlemlerin gevşetilmeye başlanması ve  yaz mevsiminin de gelmesi ile dışarıda olma, sosyalleşme tartışmalarının arttığını gözlemliyoruz. Bu yüzden evden dışarı çıkma, dışarda spor yapma, denize girme, lokantaya gitme, vs. aktivitelerinin ne kadar güvenli olduğu veya nasıl yapılırsa güvenli olacağı da sıkça tartışılan, merak edilen konular arasına girdi. Bu ‘’yeni normal’’ denilen, yeni hayatımızla ilgili konular üzerinde de, maalesef araştırmalar çok kısıtlı, hatta yok denecek kadar azdır. Ama toplumun tedaviden sonra en önemli gündemi ev dışında ne yapacağı ve hayatını nasıl düzenleyeceğidir. Bu yüzden bununla ilgili görüşlere de yer vermeye çalıştık.

Aslında Corona salgını halkı, ekonomiyi, sağlığımızı etkilerken, her şeyde olduğu gibi bilim camiasında da önemli değişikliklere yol açıyor. Bilimsel dergilerin çalışma tarzları da değişiyor, öncelikleri farklılaşıyor. Yakın zamanda dünyanın en önemli bilimsel dergilerinden olan, NEJM ( New England Journal of Medicine ) kaynaklı bir söyleşide, dergiye yayınlanmak üzere gönderilen araştırmalarla ilgili ne yapıldığı anlatılıyor. Bilindiği üzere dergiye gönderilen yazılar çok sıkı bir şekilde denetlenirler. Editör, konuyla ilgili bilirkişiler, istatistikle ilgili editör ve bilirkişiler haftalarca süren bir değerlendirmeden sonra, bazen birkaç defa değişiklikler yapılarak araştırmalar yayın için kabul edilir ve ilk sunumdan aylar sonra yayına girebilirler. Belirtildiği üzere bir araştırmanın irdelenmesi süresi saatlere, yayınlanma süresi ise günlere inmiş durumdadır. Özellikle salgının yarattığı acili durum, bazı denetim mekanizmalarını da gevşetiyor.  Bu da hızlanmayı sağlarken, bazı kalite süzgeçlerini zayıflatıyor olabilir.  Yine bilmeyenler için, önemli dergilerde yayınlanmaya layık görülen araştırmalar, çok sayıda hasta üzerinde ve doğru yapılıp, doğru sonlandırılmış çalışmalarken, artık hasta sayısının az olması, hatta, hasta takip sonuçlarının yeteri kadar süre beklenmeden bildirilmesi gibi durumlar da ortaya çıkmıştır. Örneğin; çok iyi araştırma plasebo denilen şeker ile aktif tedavi ilacını karşılaştırırken, istatistik adına anlamlı olması için çok sayıda hastayı içermelidir. Ama örneğin kalp sağlığınız.com’da corona salgını tedavi başlıklı yazılarda da okuyacağınız gibi, corona tedavisinde çoğunlukla düşük hasta sayılı araştırmalar yayınlanırken, plasebo kontrollü dediğimiz araştırmalar da bir elin parmaklarını geçmiyor.

Dünyanın normalleşmeye döndüğü günümüz geride bırakıp bir sonraki yazımızda, corona salgınını değil, kalp sağlığınızı konuşabilmek dileğiyle, kalbinize iyi bakın. Sağlıkla kalın.