Aşılar ‘’Long’’ COVİD’e karşı Koruyor mu?

COVİD pandemisini durdurmakta en önemli silahımız olan aşılar, özellikle 3. doz aşı ilavesi ile hastalıktan ve ciddi sorunlardan, gençler ve çocuklar da dahil hepimizi ciddi oranda korumaktadır. Aşı olan ailelerde, topluluklarda, mahallelerde bulaşma ve hastalık oranı aşı olmayanlar da dahil azalmaktadır. Aşıların faydası ile ilgili incelenmesi gereken son önemli konu, ‘’Long’’ COVİD’e olan etkisidir. ‘’Long’’ COVİD hastalığa yakalananların, hastalık sonrası 1. aydan sonra da şikayetlerinin devam etmesi durumudur. Kimi farklı bilgilere göre 6 aya kada %30 hastada devam eden bu duruma  PASC(post-acute sequelae of SARS-CoV-2 infection) ismi de takılmıştır. Toplamda ikinci senesini henüz doldurmamış bir salgında, özellikle sadece son 1 yıldır devam eden aşılama kampanyaları ile aşının ‘’Long’’ COVİD’e karşı koruyup korumadığı konusunda yorum yapmak çok zordur.

Nature dergisi bu belirsiz konuda aşıların etkisini değerlendiren bir yazı yayınladı.

‘’Long’’ COVİD veya PASC’ın sebebi bilinmemektedir. Olası sebeplerden biri virüsün hastalık geçtikten sonra da, bağırsaklar, beyin, karaciğer gibi organlarda varlığını devam ettirip hasara sebep olmaya devam etmesidir. Bir diğeri de, enfeksiyona karşı gelişen yaygın bağışıklık cevabının yarattığı antikorların sağlam vücut dokularında yarattığı ilave hasarlardır. Yale Üniversitesi’nden İmmünolog Akiko Iwasaki’ye göre aşılar ile ortaya çıkan virüse spesifik antikor cevabı vücudun kendi dokularını hedefleyen yaygın cevabı durdurabilir. Fakat aşılar ciddi hastalığı azaltmakta başarılı olsa da, hastalığı hafif geçirenlerde bile ‘’Long’’ COVİD veya PASC gelişebilmektedir. Hastalığı hafif veya şikayetsiz geçiren aşılı insanlarda bazen test bile yapılmadığı için hastalığı kaçırmak ve bu yüzden ‘’Long’’ COVİD’e dair net rakamları saptamak kolay olmayacaktır.

Yine de aşılar öncelikle hastalanma şansını ciddi oranda düşürdükleri için, ‘’Long’’ COVİD oranlarını azaltmakta başarılıdırlar. Aşıya olduktan sonra hastalananlarda ise, aşılı olmanın bu orana etkisi hakkında bilgimiz kısıtlıdır. Elektronik sağlık kayıtları üzerinden milyonlarca hasta üzerinden yapılan bir değerlendirmede,bir doz aşı sonrası hastalananlarda PASC oranı değişmezken, iki doz tam aşı olan 60 yaş altı hastalarda azalma görülmüş. 60 yaş üzerindeki hastalarda ise net bir etki görülmemiş.

Facebook’ta yapılan bir ankete göre aşılı 1950 kişiden hastalanan 44’ünün 24’ünde ‘’Long’’ COVİD semptomları ortaya çıkmış. İsrail’de yapılan bir araştırmaya göre de aşılanmaya rağmen hastalanan 39 kişinin 7’sinde uzun süren ‘’Long’’ COVİD ile uyumlu şikayetler ortaya çıkmış.

Londra’daki King’s College’den Dr. Claire Steves’e göre aşılanmayanlarda hastalık sonrası ‘’long’’ COVİD oranı %11 iken, aşı sonrası zaten azalan oranlar içinde aşı sonrası COVİD’e yakalananlarda bu oran %5’tir.

İngiltere Ulusal İstatistik Bürosu’na göre aşılama ‘’Long’’ COVİD olanlarda uygulandığında da şikayetlerin azalmasına sebep olabiliyor. COVİD sonrası, şikayetleri devam eden bu insanlara yapılan 1 doz aşı ile hastaların %13’ünde, 2. doz aşı olanların ise ilave %9’unda şikayetler azalmış. Benzer sonuç başka bir çalışmada da %40 olarak bulunmuş. Ancak bu çalışmada sorunlu hastaların %14’ünde ise şikayetlerin artığı bildirilmiş.

Dr. Genco Yücel Ne Diyor?

İsmi ‘’Long’’ COVİD veya PASC, hatta post-COVİD olan hastalık sonrası devam eden bu durumla ilgili zamanın kısa olması sebebiyle bilgilerimiz çok kısıtlıdır. Bildiğimiz en önemli şey Nature dergisi yazısındaki örneklerde olduğu gibi buna yakalananların hayatının değişmekte olduğu ve bazen uzun süreli tedaviye ihtiyaç duyulduğudur. ABD hükümeti önümüzdeki 4 sene bu konunun araştırılması için yaklaşık 1 milyar dolarlık bir fon ayırmıştır. RECOVERY denen bu araştırmanın ilk sonuçları da gelmeye başlamıştır.

‘’Long’’ COVİD konusunda derlenen bilgiler ışığında düşüncelerimi özetlersem, bu konunun sıklığı %30 kadar değil, aşılanmayanlarda %15-10 aşılananlarda ise bunun daha da altında olduğudur. Aşılanmanın ‘’Long’’ COVİD önlemede azaltıcı etkisi özellikle genç insanlarda görülmektedir. Bu durumdan etkilenen aşılanmayanlarda ise aşının ciddi bir oranda faydası olabilmektedir.

Pandemide öncelikle insanların canını kurtarmayı hedeflerken, sonrasını da düşünmeye başlamamız gerekmektedir. Net tanımlanmamış ‘’Long’’ COVİD konusunu hastalığa yakalanan milyonlarca insandaki olası uzun dönem etkilerini göze aldığımızda bu konunun bizleri ilerde çok meşgul edeceği görülüyor.

Siz yine de önce hastalığa yakalanmamak ve ama yakalanırsanız da ‘’Long’’ COVİD olmamak için aşınızı ve ilave 3.dozunuzu yaptırmayı unutmayın.